Metoda NDT-Bobath została stworzona w latach 40 XXw. przez Bertę i Karla Bobath. Od tego czasu jest stosowana na całym świecie, zarówno dla dzieci jak i dorosłych.
W Polsce Metoda NDT-Bobath stosowana jest z powodzeniem dla wcześniaków, niemowląt i dzieci starszych z zespołami neurologicznymi, ortopedycznymi, genetycznymi oraz prezentujacymi opóźnienia w rozwoju.
Metoda NDT-Bobath została zapoczątkowana w latach czterdziestych XX wieku w Londynie przez fizjoterapeutkę Bertę Bobath i jej męża Karela - neurologa. Metodę rozwijano i modyfikowano równocześnie ze zdobywanymi doświadczeniami praktycznymi i osiągnięciami wiedzy medycznej, głównie z zakresu neurofizjologii oraz obserwacji przebiegu prawidłowego i nieprawidłowego rozwoju ruchowego dzieci.
W oparciu o początkowe założenia metody B. i K. Bobathów, szwajcarska lekarka, specjalistka w pediatrii Elsbeth Koeng i współpracująca z nią fizjoterapeutka Mary Quinton z Ośrodka Bobathów w Londynie, rozwinęły tę metodę w leczenie neurorozwojowe (Neurodevelopmental Treatment - NDT), szczególnie przydatne w rehabilitacji wcześniaków, niemowląt i dzieci najmłodszych.
Metoda NDT-Bobath jest stosowana na całym świecie. Przyjęte w niej założenia i sposoby postępowania nie wywołują kontrowersji i są powszechnie akceptowane.
Założenia Metody
Usprawnianie według Metody NDT-Bobath ma pomóc dziecku we wszechstronnym rozwoju tak, aby mogło uzyskać niezależność w życiu i wykorzystać swe możliwości na tyle, na ile pozwala istniejące uszkodzenie Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN).
Uzasadnieniem dla opracowanego postępowania Metodą NDT-Bobath było stwierdzenie, że rozwój dziecka z dysfunkcją OUN, w tym z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPDz), przebiega inaczej niż rozwój prawidłowy. Doświadczenia czuciowo-ruchowe takiego dziecka są odmienne, co wywołuje nieprawidłowe odczuwanie własnego ciała oraz nieprawidłowe ruchy. Reakcje prostowania i równowagi często nie rozwijają się . Zaburzenia w napięciu mięśni i niewłaściwe jego rozłożenie powodują powstawanie odmiennych wzorców ruchowych, typowych dla poszczególnych zaburzeń. Pierwsze nieprawidłowe objawy dotyczą zwykle kontroli głowy i tułowia. Następnie rozwijają się nieprawidłowe ruchy w dystalnych częściach ciała. Dominują wzorce zgięciowe i wyprostne, a rozwój ruchów rotacyjnycch jest znacznie upośledzony.
W związku z powyższym główne zasady usprawniania według koncepcji NDT-Bobath obejmują:
- wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego, co jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich technik postępowania już od pierwszych miesięcy życia,
- hamowanie nieprawidłowych odruchów oraz
- wyzwalanie ruchów w formie najbardziej jak to jest tylko możliwe zbliżonej do prawidłowych, co zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych, czyli punktów kontroli ruchu, którymi są: głowa,obręcz barkowa , obręcz miedniczna i inne części ciała, oraz
- wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.
Terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, a nie porusza wybranymi kończynami. Dzięki temu dostarcza odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. Pomoc przy wykonywaniu ruchu powinna być taka, aby zapewniała maksymalny i aktywny udział dziecka, a jednocześnie nie wywoływała nieprawidłowych odpowiedzi wynikających ze zbyt dużego wysiłku czy stresu.
Każdy ruch jest odpowiednio przygotowywany i połączony z przemieszczaniem ciężaru ciała i środka ciężkości. Rodzaj, tempo i rytm ćwiczeń dobiera się indywidualnie. Podczas ćwiczeń dziecko nie powinno płakać, gdyż płacz zmniejsza skuteczność działań terapeutycznych oraz powinno mieć zapewnione pełne poczucie bezpieczeństwa, co warunkuje osiągnięcie współpracy i akceptacji z prowadzącym ćwiczenia.
Mimo, że zajęcia prowadzi się najczęściej indywidualnie, ich celem jest zawsze przygotowanie dziecka do uczestniczenia w normalnym życiu rodzinnym i społecznym. To indywidualne podejście daje możliwość uwzględnienia potrzeb psychologicznych dziecka, stopnia jego sprawności, występujących zaburzeń, warunków rodzinnych i środowiskowych.
Jak już było wspomniane, usprawnianie według koncepcji NDT-Bobath jest szczególnie przydatne w leczeniu niemowląt i dzieci, ponieważ może być łatwo włączone w ich biologiczny rytm dnia. Prawidłowo wykonywane zabiegi pielęgnacyjne, karmienie, noszenie dziecka, czy zabawa z nim są odpowiednimi momentami do utrwalania ruchów ćwiczonych przez fizjoterapeutę. Odpowiednio przeszkoleni rodzice i opiekunowie, którzy zrozumieją problemy i trudności występujące u ich dziecka kontynuują ćwiczenia w warunkach domowych. Za szkolenie rodziców odpowiedzialny jest lekarz prowadzący i fizjoterapeuta.
Metoda NDT-Bobath w Polsce
Wiedza o Metodzie NDT-Bobath dotarła do Polski w latach 60-tych, a możliwość praktycznego zapoznania się z nią dopiero w latach 80-tych XX wieku.
We wrześniu 1980 r. lekarka ze Stołecznego Centrum Rehabilitacji w Konstancinie, Maria Borkowska, po obronie pracy doktorskiej, której promotorem była prof. Jagna Czochańska, a tematem problemy występujące w karmieniu dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym (MPDz), została zaproszona na seminarium dotyczące usprawniania dzieci z MPDz do Szwajcarii. Tam poznała dr Elsbeth Koeng i fizjoterapeutkę Mary Quinton, modyfikatorki metody Bobathów. Wyraziły one wielką chęć poprowadzenia szkoleń w Polsce. Wkrótce po tym spotkaniu nastał dla nas bardzo trudny czas, który utrudnił realizację planów i przyjazdy wielu osób do Polski.
Zrządzeniem losu było poznanie amerykańskiej terapeutki zajęciowej pracującej w Szwajcarii i zajmującej się w tym czasie pomocą charytatywną dla niepełnosprawnych dzieci w Polsce – Mary Potter. Dzięki jej staraniom i pomocy w załatwianiu formalności dr E.Koeng i M.Quinton w 1984 roku przyjechały do Polski prowadząc szereg kursów informacyjnych dotyczących metody NDT-Bobath. Podczas tego pobytu zapadło wiele decyzji dotyczących przygotowań do pierwszego kursu z zakresu NDT w Polsce.
W 1988 roku dzięki pomocy TPD (Towarzystwo Przyjaciół Dzieci), AWF (Akademia Wychowania Fizycznego) i CMKP (Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego) zorganizowano pierwszy w Polsce Podstawowy Kurs NDT-Bobath, w Szpitalu Dziecięcym w Dziekanowie Leśnym k. W-wy. Kurs prowadziły: dr E. Koeng, M. Quinton oraz M. Potter.
W 1992 roku odbył się drugi kurs NDT w Polsce, po którym uprawnienia instruktorskie do prowadzenia szkoleń otrzymała polska fizjoterapeutka Zofia Szwiling, stając się członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Nauczycieli NDT-Bobath (EBTA).
Od tego czasu, zgodnie z obowiązującymi przepisami Europejskiego Stowarzyszenia Nauczycieli NDT-Bobath z siedzibą w Londynie, przeprowadzono kilkanaście kursów NDT w różnych miastach Polski, w czasie których wykłady dla słuchaczy prowadzili znakomici specjaliści, tacy jak prof. Jagna Czochańska, dr Zofia Kułakowska, prof. Andrzej Seifried oraz Violet Mass, amerykańska specjalistka z zakresu szkoleń w wiedzy o rozwoju integracji sensorycznej (Sensory Integration).
Dotychczas uprawnienia do pracy według Metody NDT-Bobath uzyskało ponad trzystu specjalistów (lekarze, fizjoterapeuci, logopedzi, i terapeuci zajęciowi). Na szkolenia czeka nadal kilkaset osób.
Kolejnym etapem szkolenia profesjonalistów z dziedziny rehabilitacji Metodą NDT-Bobath są kursy usprawniania niemowląt, w których można uczestniczyć po ukończeniu 8-mio tygodniowego kursu podstawowego i które przygotowują wysokiej klasy specjalistów we wczesnej interwencji. Wczesna interwencja, czyli najwcześniejsze leczenie usprawniające jest najważniejsze w zapobieganiu i przeciwdziłaniu rozwijającej się i pogłębiającej wraz z wiekiem dziecka niepełnosprawności.
Do obecnej chwili w Polsce odbyło się już kilkanaście kursów poświęconych usprawnianiu niemowląt - NDT Bobath-Baby. Kursy te zostały poprowadzone przez (w kolejności): Mary Quinton ze Szwajcarii – twórczynię metody; Nedę Rotar ze Słowenii oraz trzy przez Zofię Szwiling, która jako jedna z nielicznych w Europie otrzymała uprawnienia z rąk samej Mary Quinton, dzięki czemu mogła być rozpoczęta specjalistyczna neurofizjologiczna wczesna opieka nad wcześniakami i noworodkami na Oddziałach Patologii Noworodka. Działania tego typu mogą być prowadzone tylko przez bardzo dobrze przygotowane merytorycznie zespoły specjalistów, w skład których wchodzą: lekarz, fizjoterapeuta, logopeda i terapeuta zajęciowy.
opracowanie tekstu - dr n. med. Maria Borkowska
NDT-Bobath Senior Instruktor
Ze strony - www. ndt-bobath.pll