Logopedia zajmuje się zarówno diagnozą, terapią jak i profilaktyką zaburzeń mowy. Profilaktyka to nic innego jak działania mające na celu zapobiegać ich powstawaniu. Niestety nie mamy takich możliwości, by całkowicie wykluczyć wadę wymowy u naszego dziecka. Należy pamiętać o tym, iż jestwiele czynników, które warunkują prawidłowy rozwój mowy. Pierwszy z nich, to prawidłowa budowa anatomiczna i funkcjonalna ośrodkowego układu nerwowego.
Najważniejszym okresem dla rozwoju mózgu i całego układu nerwowego są pierwsze trzy miesiące życia płodowego. Do uszkodzeń może dojść jednak w każdym okresie ciąży. Spodziewając się dziecka, postarajmy się zatem, stworzyć mu, jak najlepsze warunki do rozwoju, poprzez wyeliminowanie maksymalnej liczby bodźców toksycznych tj.: alkohol, papierosy, narkotyki, promieniowanie rentgenowskie, niektóre leki. Drugim czynnikiem jestprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu mowy, w jego skład wchodzą układy: oddechowy( płuca, oskrzela, tchawica) fonacyjny( krtań), artykulacyjny(jama gardłowa, nosowa i ustna). Niesprawność tylko jednego elementu z trzech układów, może zakłócić prawidłowy rozwój mowy. Należy bacznie obserwować swoje dziecko, by wychwycić ewentualne nieprawidłowości w budowie, lub funkcjonowaniu jednego z układów. Gdy zaobserwujemy na przykład, że nasza pociecha oddycha wyłącznie torem ustnym, należy zgłosić się z tym do specjalisty. Może to, bowiem świadczyć o: przeroście trzeciego migdała, zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, alergii, skrzywieniu przegrody nosowej, bądź też o nawykowym oddychaniu przez usta. Przyjrzyjmy się także budowie języka i uzębieniu, które są równie ważne dla rozwoju artykulacji. Jeśli wygląd i sprawność języka budzi nasze wątpliwości udajmy się po poradę do logopedy. Podczas wizyty sprawdzi on nie tylko budowę: języka, warg, podniebienia miękkiego i twardego, ale także oceni zgryz i sprawność artykulatorów.
Równie ważnym czynnikiem warunkującym rozwój mowy jest słuch. Dziecko przyswaja mowę poprzez naśladowanie dźwięków słyszanych z otoczenia. W zależności od stopnia i rodzaju niedosłuchu ( przewodzeniowy, odbiorczy, mieszany), wyróżnić można dwie formy zaburzenia mowy: dyslalię słuchową ( zaburzona artykulacja głosek) oraz niedokształcenie mowy z powodu niedosłuchu. Ta druga forma zaburzenia mowy jest znacznie poważniejsza, gdyż objawia się nie tylko wadliwą artykulacją, ale także trudnościami z rozumieniem mowy i tworzeniem wypowiedzi słownych, dotyczy, zatem całego systemu językowego. Olbrzymią rolę w kształtowaniu mowy dziecka odgrywamy także my - rodzice i środowisko, w jakim się ono wychowuje. Powinniśmy rozwijać u naszych pociech potrzebę i chęć mówienia. Musimy stymulować je do tego poprzez stałe rozmowy, czytanie książeczek, uczenie wierszyków na pamięć. Zwróćmy uwagę na to by nasze relacje z dzieckiem opierały się na partnerskim dialogu, dajmy mu szansę wypowiedzenia się i postarajmy się go wysłuchać. Nie możemy zapominać także o tym, iż mamy dostarczać dziecku prawidłowych wzorów wymowy. Unikajmy, zatem zdrobnień i starajmy się by nasze wypowiedzi były poprawne pod względem gramatycznym, słowotwórczym i fonicznym. Nie krytykujmy i nie poprawiajmy zbyt często błędów gramatycznych naszych pociech. Gdy zaobserwujemy zniekształcenia dźwięków mowy skonsultujmy się z logopedą. Pamiętajmy, że najważniejszym warunkiem prawidłowego rozwoju, w tym także rozwoju mowy jest zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka takich, jak potrzeba miłości i bezpieczeństwa.
mgr Magdalena Lewińska – Ochal
Logopeda
